چکیده:

ترافيك­‌هاي پرحجم معابر شهري در شهر­هاي بزرگ ايران يكي از بزرگترين معضلات محافل علمي و اجرايي كشور در زمينه حمل­‌ونقل است. رشد سفرهاي خودرو محور و كاهش استفاده مسافرين از حمل‌ونقل همگاني وضعيت ترافيكي را در شهرها پيچيده‌­تر مي‌كند كه نتيجه آن در درازمدت مي‌تواند منجر به بحراني‌تر كردن شرايط ترافيك شهري شود، براين­اساس حركت به سوي افزايش مطلوبيت و اطمينان‌پذيري حمل‌ونقل همگاني كه باعث افزايش جذابيت حمل­ونقل همگاني براي مسافران مي­‌شود راه مناسبي براي كاهش سفرهاي خودرو محور است. يكي از روش‌­هاي مورد توجه در حل مشكل ترافيك استفاده از سيستم­‌هاي هوشمند مي‌­باشد. يكي از نتايج استفاده از سيستم‌هاي هوشمند، امكان زمان‌بندي چراغ­‌هاي راهنمايي با رعايت اولويت خودروهاي حمل‌ونقل همگاني (TSP[1]) است. اجراي سيستم اولويت­‌دهي به حمل‌­ونقل همگاني در تقاطع‌­هاي چراغ­دار كه حجم ترافيك بالايي نيز دارند به كاهش تاخيرات ناشي از ترافيك و برخورد با چراغ قرمز در اين تقاطع‌­ها كمك مي‌­كند. در اين پژوهش روشي برمبناي اولويت­‌دهي به سامانه حمل‌­ونقل همگاني كه شامل اتوبوس‌­هاي عادي و خط­ ويژه اتوبوس­‌هاي تندرو(BRT[2]) مي­‌شود، در تقاطع­‌هاي چراغ‌دار ارايه خواهد شد. ملاك بررسي امكان اجراي TSP در تقاطع براي يك رويكرد در هر لحظه، محاسبه ميزان تأخيرات كل نفرات استفاده كننده از تقاطع است و با استفاده از ضرايب جداگانه براي وزن‌­دهي به حمل‌­ونقل همگاني و خودروهاي شخصي تاثير حضور اتوبوس و يا BRT در هرجهت در نظر گرفته شد  براي بررسي تأثير مدل ارائه شده بر جريان ترافيك كريدور كشاورزي-خيابان دانشگاه در شهر اصفهان در نظر گرفته شد. در اين پژوهش تاخيرات مسافرين در تقاطع، افزايش راحتي و اطمينان­‌پذيري حمل‌ونقل همگاني، افزايش مطلوبيت كل تقاطع و كاهش تاثير منفي بر خودروهاي شخصي مورد توجه قرار گرفت و با نوشتن الگوريتم متناسب با آن در نرم­افزار VisVAP چراغ راهنمايي مربوط به تقاطع­‌هاي محدوده مورد مطالعه   برنامه­ريزي شدند سپس مدل كريدور مورد مطالعه در برنامه VISSIM شبيه‌­سازي شد. نتايج نشان داد استفاده روش پيشنهادي ميانگين زمان سفر اتوبوس BRT در ساعت اوج را 18% كاهش مي­دهد و جانمايي ايستگاه­‌ها بعد از تقاطع ميانگين زمان سفر BRT را 20% كاهش مي‌­دهد. هم­چنين ميانگين تأخير كل مسافران گذرنده از تقاطع در روش پيشنهادي 40% كاهش مي­‌دهد. هم­چنين جانمايي ايستگاه­‌ها بعد از تقاطع اين متغير را 36% كاهش مي­‌دهد. ظرفيت عبوردهي كل محدوده نيز محاسبه گرديد و نتايج حاكي از افزايش 6/12% در روش پيشنهادي است. هم­چنين جانمايي ايستگاه­‌ها بعد از تقاطع در روش پيشنهادي ظرفيت عبوردهي را 8/16% افزايش مي­دهد.