چکیده:

بهبود قابليت اعتماد سامانه اتوبوس­راني مي­‌تواند باعث افزايش جذابيت آن براي مسافرين فعلي و بالقوه شود. براي ايجاد راهبرد­هاي مناسب به‌منظور بهبود شرايط، گردانندگان سامانه نيازمند درك صحيحي از قابليت اعتماد هستند. در اين پژوهش با ارائه شاخص‌­هايي مناسب با شرايط شهر اصفهان، اقدام به اندازه­‌گيري قابليت اعتماد با استفاده از داده­‌هاي سامانه مكان­‌ياب خودكار خودرو (AVL) شده است. شاخص به‌ منظور بررسي زمان­ سفر از ديدگاه گرداننده، شاخص BI به‌منظور بررسي زمان­ سفر از ديدگاه مسافر، شاخص VI به‌منظور مقايسه شرايط سفر در ساعات اوج و غير اوج، شاخص PTI به‌­منظور مقايسه زمان­ سفر خطوط با زمان سفر آزاد، شاخص SSDI براي بررسي نظم سرفاصله در طول مسير و شاخص زمان­ انتظار بودجه معادل به‌منظور اندازه­‌گيري قابليت اعتماد زمان انتظار معرفي شدند. قابليت اعتماد 15 خط شهر اصفهان در سال 95 آناليز شد و خطوط با قابليت اعتماد پايين مشخص شدند. خطوط 63، 1، 9، 16 و 79 ضعيف­‌ترين عملكرد را در قابليت اعتماد زمان­ سفر داشتند. خطوطي كه قابليت اعتماد زمان­ سفر آن­ها در مسير­هاي رفت و برگشت با يكديگر تفاوت­ داشت، مشخص گرديد. شرايط خطوط در ساعات اوج بررسي شد كه خط BRT با­ وجود عملكرد مناسب در تمامي شاخص­‌هاي زمان­ سفر، در ساعات اوج عصر نيازمند توجه بيشتر از سوي گرداننده به‌منظور بهبود قابليت اعتماد خود است. همچنين به­‌منظور شناخت تفاوت­‌هاي عملكردي خطوط در فصول مختلف، وضعيت زمان­ سفر خط 34 در دو ماه دي و ارديبهشت بررسي شد. در ماه دي زمان­ سفر كمتر و انحراف زمان­ سفر بيشتري نسبت به ارديبهشت ماه مشاهده شده است، همچنين ساعت اوج دي ماه دو ساعت زودتر از ارديبهشت اتفاق مي­‌افتد. چهار خط 34، 91، 1 و BRT كه در سال 95 از مهم­ترين خطوط شهر اصفهان از نظر جابجايي مسافر بودند، چندان توانايي منظم نگه­ داشتن سرفاصله خود را در طول مسير نداشتند كه اين موضوع مي‌­تواند باعث افزايش زمان ­انتظار مسافر، وقوع پديده بانچينگ، توزيع نامناسب مسافرين در اتوبوس‌­ها و درنتيجه شلوغي شود. زمان بازيابي اتوبوس‌­هاي خطوط در پايانه­‌ها نيز بررسي شد. در خطوط 34، 1 و 26 زمان بازيابي پايانه‌­ها با يكديگر تفاوت‌­هاي چشمگيري داشت، اين موضوع مي­‌تواند باعث كاهش قابليت اعتماد خط شود. همچنين سرعت ميانگين حركت اتوبوس‌­هاي خطوط اندازه­‌گيري شد. خطوط 29، BRT و 5 بالاترين سرعت و خطوط 1 و 43 كمترين سرعت را در بين خطوط مورد ­مطالعه ثبت­ كردند. از مجموعه راهبرد­هاي هم­زمان به­‌منظور بهبود عملكرد اتوبوس، راهبرد نگهداشت انتخاب شد. با اعمال نگهداشت سرفاصله محور به­ صورت تئوريك در ايستگاه آزادي خط BRT، انحراف سرفاصله كمتر شد، به­ طوري­كه شاخص SSDI از 34/0 به 26/0 كاهش يافت.