چكيده:

محدوديت منابع در دسترس، افزايش جمعيت و رشد نيازها و خواسته‌هاي بشر باعث شده كه اقتصاددانان، برنامه­‌ريزان و مديران شهري و سازمان‌ها، افزايش بهره‌وري را در اولويت­ برنامه‌هاي خود قرار دهند. هدف اصلي اين پژوهش ارائه سازوكار و محاسبه شاخص‌هاي بهره‌­وري نهاده‌هاي معابر شهر اصفهان است. ازين رو در اين پژوهش اطلاعات موردنياز جهت محاسبه نهاده­‌ها و ستانده­‌هاي شبكه‌­ي معابر شهري مشخص شده است. به منظور محاسبه بهره‌­وري نهاده‌هاي معابر شهري، روش مزاياي استاندارد مسافران انتخاب شده ­‌است و متناسب با آن چارچوبي جهت نحوه محاسبه نهاده­‌ها و ستانده­‌هاي معابر شهري بيان شده است. مطابق با روش مزاياي استاندارد استفاده كنندگان، به وسيله دو شاخص VHT و VMT، ستانده‌­هاي شبكه معابر و منافع استفاده‌­كنندگان كه شامل زمان سفر، مصرف سوخت و هزينه عملكردي است، محاسبه گرديده است. همچنين در خصوص شبكه معابر نهاده‌­هاي سيستم شامل هزينه ساخت، هزينه آزادسازي معبر و هزينه تعمير و نگهداري معبر هستند كه براي هر يك زيرساخت­‌هاي مورد مطالعه در اين پژوهش به صورت كمي محاسبه شده­‌اند. با توجه به اين­كه هر يك از معابر شهري در سال­‌هاي مختلف توسط مسافران مورد استفاده قرار مي­‌گيرد، منافع و هزينه­‌هاي هر معبر در يك افق 50 ساله بررسي شده است. به اين منظور نهاده­‌هاي سيستم با توجه به سال بهره­‌برداري و هزينه‌­هاي احداث و هزينه‌­هاي دروه­اي تعمير و نگهداري مورد توجه قرار گرفت. از طرف ديگر ستانده‌­هاي سيستم با توجه به ماتريس‌­هاي 7 بازه­ي زماني بين سال­‌هاي 1397 تا 1440 محاسبه شده است. در اين پژوهش 31 معبر شامل معابر بزرگراهي، محلي و معابر جديد به عنوان مطالعه مورد در نظر گرفته شده به نحوي كه انواع مختلف عملكرد معابر را پوشش داده باشد.

در نهايت با بررسي هر يك از معابر نمونه، نهاده‌­ها و ستانده‌­هاي محاسبه شده و نتايج مورد تحليل قرار گرفته‌­اند. مطابق با نتايج اين پژوهش، بهره‌­وري معابر مستقل از نوع عملكرد آن در شبكه است به طوري كه به عنوان مثال برخي معابر با نقش ترافيكي محلي به‌اندازه معابر بزرگراهي بهره‌­ور هستند. همچنين معابر شرياني مهم شهر نيز مورد بررسي قرار گرفت و داراي بهره‌­وري بالاتري نسبت به معابري بودند كه اخيراً به بهره‌­برداري رسيده‌­اند. دليل اين موضوع اين است كه معابر شرياني مهم شهر جزو زيرساخت‌­هاي اصلي شهر بوده و براي اين معابر آزادسازي زمين كه يكي از نهاده­‌هاي موردتوجه شبكه معابر است، محاسبه نمي­‌شود؛ بنابراين داراي بهره­‌وري بالايي هستند. از بين معابر بزرگراهي، پل‌هاي وحيد و غدير و بزرگراه­‌هاي خرازي و صياد شيرازي داراي بيشترين عدد بهره‌­وري براي سال پايه 97 بودند. براي گروه معابر جديد، پاسداران و لاهور و براي گروه سوم خيابان­‌هاي حكيم نظامي و نظر غربي و توحيد داراي عدد بهره­‌وري بالاتري نسبت به ساير هم­گروه‌­هاي خود مي­‌باشند.