چکیده:
شبكه‌هاي حملونقل جاده‌اي، به عنوان يكي از زيرساخت‌هاي حياتي، در اثر وقوع اختلال در سيستم تحت تأثير قرار مي‌گيرند. اين تأثير به صورت هزينه‌هاي مستقيم و غير مستقيم به متولي سيستم، كاربران شبكه و يا عموم مردم جامعه وارد مي‌شود. مطالعات آسيب‌پذيري سيستم حمل و نقل شهري، با تمركز بر صرفاً يكي از شبكه‌هاي شخصي و همگاني انجام شده است؛ در حالي كه تخصيص ترافيك ماتريس‌هاي تقاضاي شخصي و همگاني، هر دو بر بستر يك زيرساخت شبكه حملونقل انجام مي‌شود. هدف از پژوهش حاضر، تحليل آسيب‌پذيري شبكه حملونقل شهري با رويكرد لحاظ همزمان شبكه معابر شخصي و همگاني است. اين رويكرد براي اولين بار، در پژوهش حاضر پيشنهاد شده است و از آن، جهت اولويت بندي ترافيكي پلهاي رودخانه‌اي كلان‌شهر اصفهان استفاده گرديده است. در رويكرد پيشنهادي، هزينه‌هاي مستقيم و غيرمستقيم تحميل شده ناشي از وقوع اختلال در شبكه ملحوظ گرديده‌اند. پلهاي رودخانه‌اي مورد بررسي عبارتند از: پل وحيد، پل فلزي، پل آذر، پل فردوسي، پل بزرگمهر و پل غدير. اين پل‌ها به صورت مجموعه برش براي قسمت‌هاي جنوبي و شمالي شبكه حملونقل اصفهان عمل مي‌نمايند. در اين پژوهش، با اتخاذ رويكرد سيستم-مبنا سعي شده است كه وضعيت شبكه پس از وقوع سناريوهاي محتمل مربوط به تغييرات عرضه و تقاضاي حملونقل، با استفاده از شاخص زمان سفر (به عنوان هزينه مستقيم وارد به استفاده‌كنندگان از سيستم) و شاخص آسيب‌پذيري زيست محيطي (به عنوان هزينه غير مستقيم وارد بر عموم مردم) تعيين شده و بر اساس آن، اولويت‌بندي پلهاي رودخانه‌اي شبكه‌هاي حملونقل شخصي و همگاني در شهر اصفهان تعيين گردد. سناريوها بر اساس پنج ديدگاه مختلف (ديدگاه‌هاي زمان سفر شبكه حملونقل شخصي، زمان سفر شبكه همگاني، مجموع زمان سفر شبكه‌هاي شخصي و همگاني، اثرات زيست محيطي مجموع شبكه‌هاي شخصي و همگاني، و زمان سفر و اثرات زيست محيطي مجموع شبكه‌هاي شخصي و همگاني) طراحي شدند. همچنين چهار حالت مختلف براي تبادل سفرهاي همگاني و شخصي پس از وقوع اختلال در نظر گرفته شدند. به علاوه، در پژوهش حاضر، اثرات اختلال هريك از پلهاي رودخانه‌اي شهر اصفهان (به عنوان معابر مورد بررسي)، بر ساير پلهاي موازي با آن، با استفاده از «تحليل جايگزيني» مورد سنجش واقع گرديد. در اين تحليل، با فرض ايجاد اختلال بر هر پل رودخانه‌اي، ميزان تغييرات حجم ترافيك ساير پلهاي رودخانه‌اي براي گونه‌هاي حملونقل شخصي، پياده و همگاني تعيين گرديد. نتايج پژوهش حاضر حاكي از آن است كه اولويت‌بندي معابر مورد بررسي از منظر آسيب‌پذيري، بر اساس ديدگاه‌هاي مختلف پنجگانه مذكور متفاوت است. به عبارت ديگر لحاظ يا عدم لحاظ همزمان ماتريس‌هاي شخصي و همگاني و نيز هزينه‌هاي غيرمستقيم زيست‌محيطي ناشي از اختلال، در نتايج تحليل آسيب‌پذيري شبكه تأثيرات مستقيم دارد. همچنين بر اساس نتايج تحليل جايگزيني، پلهاي رودخانه‌اي مهم در انتقال تقاضاي تغيير مسير داده شده معرفي شدند. اين نتايج مي‌توانند به عنوان پايه‌ي سياست‌گذاري‌هاي مناسب براي مديريت بحران شبكه در صورت وقوع اختلال در پلهاي رودخانه‌اي مورد توجه قرار گيرند.
