چکیده:
يكي از راهبردهاي اصلي و مؤثر در جهت حملونقل پايدار شهري، تغيير گزينه حملونقل كاربران از وسيله شخصي به گزينههايي با كارايي و پايداري بيشتر مانند حملونقل همگاني است. در اين راستا سياستهاي متنوعي از قبيل ارتقاء كيفيت خدمات حملونقل همگاني مانند ايجاد سامانه اتوبوس تندرو، يكپارچهسازي حملونقل همگاني و دوچرخه و روشهاي مديريت تقاضا مانند قيمتگذاري محدوده را ميتوان درزمينه تغيير رفتار انتخاب وسيله شهروندان اتخاذ نمود. در مطالعات گذشته براي بررسي رفتار انتخاب وسيله مسافران از مدلهايي چون مدلهاي انتخاب گسسته، انواع مدلهاي لوجيت يگانه، مختلط و تركيبي و تحليلهاي رگرسيون استفاده شده است. اين مطالعه به موضوع رقابت بين حملونقل همگاني و خودرو شخصي پرداخته است. در اين پژوهش از رويكرد نظريه بازي براي ارزيابي رقابت بين سيستم حملونقل همگاني و خودرو شخصي براي سفر به مركز شهر استفاده شده است. تصميمگيران مسئله، بهره بردار پاركينگ (براي خودرو شخصي) و گرداننده حملونقل همگاني در نظر گرفته شدهاند. فرض اوليه بر اين است كه بهرهبردار پاركينگ تمايل دارد كه تنها سود خود را حداكثر كند، درحاليكه گرداننده همگاني رفاه اجتماعي را حداكثر مينمايد كه مجموع وزني از سود و مازاد مصرفكننده است. بهرهبردار پاركينگ و گرداننده حملونقل همگاني قيمتهاي تعادلي خود را تعيين مينمايند. در اين مسئله فرض ميشود پارك حاشيههاي ممنوع بوده و مسافراني كه قصد استفاده از خودرو شخصي دارند براي پارك خودرو بايد از پاركينگ استفاده نمايند. مسافران كه نسبت به قيمت كرايه حساس هستند، با در نظر گرفتن مطلوبيت سفر خود در مورد نوع وسيله سفر تصميمگيري نموده و به اين ترتيب ميزان تقاضا و سهم هر طريقه مشخص ميگردد. در ادامه، سياستهاي قيمتگذاري محدوده، استفاده از دوچرخه در قسمت دسترسي به ايستگاه حملونقل همگاني، يكطرفهسازي معابر، افزايش هزينه عملكردي خودرو و افزايش سرعت اتوبوس به مسئله واردشده و اثر آنها بر ميزان سهم گونه همگاني بررسي ميشود. پس از مقايسه نتايج مشخص شد كه افزايش سرعت حملونقل همگاني (احداث خطوط BRT) موثرترين تك سياست در افزايش سهم حملونقل همگاني است. نتايج مدل همچنين نشان داد اعمال سياستهاي مديريت تقاضا بهصورت تركيبي تأثير بسزايي در افزايش سهم حملونقل همگاني دارند. اهميت نتايج اين پژوهش در معرفي روش جديدي در جهت بررسي عوامل موثر بر رقابتپذيري بين حملونقل همگاني و خودروي شخصي در سفرهاي منتهي به محدوده مركزي شهر است. از اين روش مدلسازي رياضي ميتوان براي ساير رقابتها بين گونههاي حملونقل شهري و همچنين در ساير شرايط و شهرها استفاده نمود.